Jordi Borja geografo eta hirigile kataluniarrak Hiri Globalaren kontzeptua landu zuen duela hiru urte Bartzelonako Unibertsitate Autonomoarentzat egindako ikerketan. Kataluniako hiriburuak bizi duen iraultza urbanistikoaren ezaugarri eta kontraesanak ditu hizpide Borjak, baina adibideak gurerako ere balio dezake.
Hiri iraultza, globalizazioari loturiko faktore teknologiko, ekonomiko, sozial eta kulturalek sortzen dute. Agintarien arteko lehia nagusi da; guztiek erakarri nahi dituzte inbertsioak, ekimen esanguratsuak (kongresuak, kultur ekitaldi mediatikoak…) eta turistak. Ez gara “Estatua-nazioa” eskalako lehiakortasunaz ari, hiriaren eta lurraldearen artekoaz baizik. Inguruko hiri edo herriengandik bereizi nahi dugu, desberdin eta originalak izan, erreferente bilakatu.
Bestalde, hirietako gizartea geroz eta konplexuagoa da, indibidualizatuagoa eta multikulturalagoa. Industria garaiko gizarte klase handiak banatu egin dira, eta gizarte multzoak irizpide ugariren arabera (lurraldearekin lotutakoak, kulturalak…) osatzen dira, giza-harremanak aldatu egin dira (mugikortasunak edota aurrerapen teknologikoak bultzatuta), eta eskaera dibertsifikatu egin da.
Gaur egun, hirigintzako politikak ezin dira kolektibo handi eta ustez homogeneoei zuzendutako eskaintza masiboan oinarritu.
Paradoxa bat dago, ordea: norbanakoek eta hiriek besteengandik bereizi eta desberdindu nahi duten bitartean, eredu edo jarraibide sozialak globalizatu eta homogeneizatu egiten dira. Arkitekturak, kontsumo ohiturak, informazioak, aisialdia, hizkuntzak (pseudoingelesaren aldaerak) eta janzkerak arrunt eta hutsal bilakatu eta balio bereizgarri hori galtzen dute. Borjaren hitzetan, “bereizketaren bidezko lehiakortasunak, hutsalkeriaren bidezko ez-lehiakortasunera garamatza”.
Eskala horretako gobernagarritasunak berrikuntzarako gaitasun politikoa eskatzen du, baina lurraren okupazioa helburu duten ekimen pribatuek, elkarri lagundu edo traba egiten dioten botere-guneen fragmentazioak eta bestelako faktore batzuek, berrikuntzarako jauzia oztopatzen dute. Alderdi politikoetako ordezkariek, instituzioetako karguak betetzeko hauteskunde-makineria bilakatuta, nekez gaindi ditzakete traba horiek.
Agintariek aurkeztutako plan estrategikoek helburu argia izan dute: “hiper-lehiakor” diskurtsoan oinarrituta, mundu globalean irabazle izan nahi duten hirien erreminta bihurtzen dira. “Plan horiek, teorian, parte-hartze zabala sustatu beharko lukete. Sarri, ordea, botere ekonomiko-politikoaren jarduera legitimatzea beste funtziorik ez duten asmo ederreko hitzetan geratzen dira”.
Jon Torner